Όταν χάσουμε κάτι που αγαπάμε – οτιδήποτε κι αν είναι αυτό – μπαίνουμε σε μια κατάσταση πένθους. 

Πένθος σημαίνει βιώνω ένα κενό μέσα μου, μια απουσία, και αυτή η απουσία να με κάνει να λυπάμαι, να μη θέλω να ασχοληθώ με τα πράγματα που έως τώρα με ευχαριστούσαν. Άλλοι πενθούν διότι πέθανε κάποιο αγαπημένο πρόσωπο, άλλοι πενθούν διότι από διαφωνία χάλασε μια σχέση που είχαν, άλλοι πενθούν διότι στερήθηκαν κάποιο υλικό αγαθό που απολάμβαναν, άλλοι πενθούν διότι έχασαν κάποια σημαντική για αυτούς ευκαιρία, άλλοι πενθούν για τη χαμένη τους αθωότητα.

Όλα αυτά είναι πένθος, αν και δεν έχουν όλα την ίδια πορεία και την ίδια σημασία. Εδώ, σε αυτή τη σελίδα, θα αναφερθούμε μόνο στο πένθος που προέρχεται από κάποιο θάνατο.
Αν χάσαμε κάποιο δικό μας άνθρωπο και τώρα πενθούμε, είναι πιθανόν να μας εκπλήξει η ένταση του κενού που βιώνουμε μέσα μας. Είναι σα να πέθανε κυριολεκτικά ένα μέρος του εαυτού μας. Έτσι όμως λειτουργούν οι ανθρώπινες σχέσεις, η αγάπη: Εμείς ζούμε μέσα στην καρδιά των άλλων και οι άνθρωποι που αγαπάμε ζούνε μέσα στη δική μας την καρδιά. Άρα είναι φυσικό να βιώνουμε την απώλεια του άλλου ως δική μας απώλεια, τη φυσική απουσία του άλλου ως ένα κενό μέσα στο δικό μας ψυχικό κόσμο. Δε θα ήταν δυνατόν να πονούσες σήμερα, αν πρώτα δεν είχες αγαπήσει.

Στην αρχή, τον πρώτο καιρό μετά το θάνατο, είναι πιθανό να κλαίμε σε ανύποπτες στιγμές: Μία απλή ενθύμηση του άλλου, μια φωτογραφία ή μια αναφορά σε κάποια συζήτηση, ξυπνά μέσα μας μια ολόκληρη σειρά ενθυμήσεων και συναισθημάτων. Αυτή η έκφραση, αυτό το κλάμα, είναι καλό πράγμα. Μας ανακουφίζει από την πίεση των περιστάσεων και μας βοηθά – με τη γαλήνη που έρχεται έπειτα από το κλάμα – να τακτοποιήσουμε μέσα μας αυτά που έχουν γίνει. Αν μετά το κλάμα βιώνεις σύγχυση και ταραχή αντί για τη γαλήνη που αναφέρθηκε πιο πάνω, τότε είναι πιθανό να υπάρχει κάτι – στον τρόπο που βλέπεις το θάνατο ή στον τρόπο που βλέπεις αυτόν που πέθανε – που να μην σε βοηθά.

Σε τέτοια περίπτωση είναι καλό να βάλεις όρια στο κλάμα σου – χωρίς όμως να το εμποδίσεις εντελώς – ώστε ψύχραιμα να μπορέσεις να εξετάσεις τον εαυτό σου, τις σκέψεις και τις αντιδράσεις σου. Ίσως με τη σκέψη του θανάτου βυθίζεσαι στην απελπισία, κάτι που δεν είναι καλό. Ή ίσως είχες κάποια διαφορά με αυτόν που πέθανε, και δεν προλάβατε να την επιλύσετε πριν πεθάνει. Ό,τι και να είναι, μια ψύχραιμη εξέταση του εαυτού σου θα το φανερώσει ώστε – με τη βοήθεια ίσως κάποιου τρίτου, αν χρειαστεί – να το υπερβείς και να μπορέσεις να πενθήσεις ήρεμα και γαλήνια. Το πένθος, το καλό πένθος, μας κάνει τελικά σοφότερους ανθρώπους, που γνωρίζουν και αποδέχονται τόσο τη χαρά της ζωής όσο και τον πόνο της, τόσο τις δυνατότητές της όσο και τα όριά της. Πέρα από την απώλεια και τον πόνο μας ίσως μπορέσουμε να δούμε ένα άλλο φως, μία άλλη ελπίδα, να γλυκοχαράζει μέσα μας.